Łagodne zmiany rozrostowe nabłonka błony śluzowej jamy ustnej to brodawczak płaskonabłonkowy – przypadłość spotykana dość często, a wcześnie zauważona i zdiagnozowana jest całkowicie niegroźna i łatwa do usunięcia. Zmiany pojawić mogą się w każdym wieku. Brodawczak rośnie powoli, czasem przez wiele miesięcy nie zmienia swojej wielkości. Część lekarzy uważa, że jest od stadium przednowotworowym i nieleczony może zezłośliwić. Z tego względu usunięte narośle brodawczaka poddaje się badaniom histopatologicznym w celu potwierdzenia diagnozy i wykluczenia lub rozpoznania zmian złośliwych.
Brodawczak płaskonabłonkowy – przyczyny powstawania
Według klasyfikacji chorób WHO brodawczaka płaskonabłonkowego uznaje się za nowotwór łagodny. Część naukowców nie zgadza się z tym i uważa, że brodawczaka w ogóle nie należy wiązać z nowotworami.
Etymologia powstawania brodawczaków płaskonabłonkowych nie do końca jest znana naukowcom. Najczęściej zmiany powstają u osób zaatakowanych wirusem HPV (human papillomavirus), tak zwanym wirusem brodawczaka ludzkiego. Za 50 % przypadków zachorowań odpowiedzialne są wirusy HPV typu 6, 11, 16.
Do powstania zmiany przyczynić się mogą także czynniki traumatyzujące błonę śluzową. Podłożem do powstania brodawczaka mogą stać się rany powstałe podczas jedzenia twardych kęsów o ostrych krawędziach lub z powodu przygryzania błony śluzowej. Do przyczyn zalicza się także uszkodzenia mechaniczne wywołane źle dopasowanymi protezami lub aparatami ortodontycznymi oraz nieprawidłowo założone wypełnienia zębów (za wysokie, z ostrymi krawędziami).
Naukowcy uważają, że ryzyko powstania brodawczaka płaskonabłonkowego na śluzówce jamy ustnej zwiększa palenie oraz żucie tytoniu, współistniejące zakażenia, zmiany hormonalne i nieprawidłowa dieta (niedobory niektórych witamin i minerałów).
Jak wygląda brodawczak płaskonabłonkowy?
Brodawczaki płaskonabłonkowe to najczęściej pojedyncze zmiany o średnicy nie większej, jak 10 mm. Mogą one mieć kształt guzków lub narośli wyglądem przypominających kwiat kalafiora. Zmiany są jasnoróżowe lub szarawe – barwa zależy od stopnia zrogowacenia narośli.
Zmiany pojawiają się najczęściej na podniebieniu miękkim i języczku (20 % przypadków), podniebieniu twardym, języku oraz w obszarze przejściowym czerwieni wargowej.
Powierzchnia brodawczaka z reguły jest nierówna, pofałdowana, poprzecinana licznymi bruzdami. Jeśli guz jest gładki, to ma liczne wypustki.
Wykwity brodawczaka mają różną konsystencję – z reguły są miękkie, nawet galaretowate, ale wraz z postępującym rogowaceniem następuje utwardzenie brodawczaka.
Ze śluzówką zmiany połączone są szypułą, która najczęściej jest wąska i dobrze odgraniczona (brodawczak jest dzięki temu wysunięty nad powierzchnię śluzówki), co ułatwia odseparowanie zmiany i dokładne jej usunięcie.
Brodawczaki nie dają dolegliwości bólowych, nie pieką, nie szczypią i dopóki są małe w ogóle nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu.
Brodawczak płaskonabłonkowy – leczenie
U osób z prawidłowo działającym systemem immunologicznym brodawczaki powstają bardzo rzadko. Sprawny układ odpornościowy nie dopuszcza do powstawania rozlanych ognisk zapalnych. Jednak gdy już brodawczak na śluzówce jamy ustnej pojawi się, to należy go zlikwidować.
Brodawczaka płaskonabłonkowego nie leczy się zachowawczo – tylko radykalne działanie, czyli wycięcie zmiany przynosi szybkie, bardzo dobre efekty. Raz wycięty brodawczak odnawia się niezwykle rzadko, szczególnie jeśli wywołany był przez wirus HPV. Organizm nabywa odporności i potrafi w przyszłości radzić sobie z intruzami. Nawroty choroby zdarzają się u osób z bardzo niską odpornością, zarażonych HIV oraz u dzieci z brodawczakiem mnogim (więcej, niż jedna zmiana).
W jaki sposób usuwane są brodawczaki płaskonabłonkowe?
Usuwanie brodawczaków płaskonabłonkowych z błony śluzowej jamy ustnej wykonywane jest następującymi metodami:
- Skalpel;
- Nóż elektryczny;
- Kriochirurgia;
- Laser.
Pacjenci mający możliwość wyboru, decydują się najczęściej na zabieg laserowy. Podczas tego rodzaju zabiegu krwawienie jest minimalne, co ma także wpływ na zmniejszenie ryzyka powstania zakażenia. Podobnie taka szybka homeostaza zachodzi także podczas zabiegów wykonywanych nożem elektrycznym i krioterapią. Pacjenci nie skarżą się na silny ból po zabiegu. Liczy się także czas – procedura wycięcia laserem jest szybka, rana nie wymaga zaopatrzenia i szycia.
Jedynym minusem tej metody oraz zabiegów z użyciem noża elektrycznego i krioskalpela jest czas gojenia. Najkrócej goją się rany szyte, czyli te powstałe w trakcie zabiegu przeprowadzanego konwencjonalnymi metodami. W pozostałych przypadkach proces gojenia polega na ziarninowaniu, co wymaga czasu.
Pacjent otrzymuje zalecenie płakania jamy ustnej roztworem chlorheksydyny –organicznej substancji chemicznej o silnym działaniu przeciwbakteryjnych. W aptekach i drogeriach dostępne są płyny do płukania jamy ustnej produkowane na bazie chlorheksydyny.
Pierwsza wizyta kontrolna powinna odbyć się 24 godziny po zabiegu. Po około dwóch tygodniach, o ile nie ma powikłań, następuje pełne wygojenie rany.
Po usunięciu zmiany lekarz zabezpiecza próbkę i przesyła do badania do laboratorium patomorfologicznego. Po około 2-4 tygodniach przesyłany jest wynik badania wycinka. Jeśli badanie wykryło, że zmiana ma charakter złośliwy, dentysta kieruje pacjenta na leczenie onkologiczne.
