Pacjenci stomatologiczni skarżący się na bąble lub pypcie na języku to najczęściej osoby cierpiące z powodu powiększenia się brodawek językowych. Brodawki na języku pełnią ważne funkcje, w tym odbieranie bodźców smakowych. Najczęściej powiększenie brodawek nie jest objawem groźnych schorzeń, ale każdy dłużej utrzymujący się nieswoisty stan należy zgłosić swojemu lekarzowi dentyście.
Budowa języka
Język to najsilniejszy mięsień w ludzkim organizmie. Zajmuje większą część jamy ustnej. Zbudowany jest z trzech części:
- Nasady, za pomocą której język przyczepiony jest do dna jamy ustnej;
- Trzonu – części tylnej i środkowej, która jest szeroka i ruchoma;
- Końca – najbardziej zwężonej części, która widoczna jest przy wysuwaniu języka z ust.
Język pokryty jest błoną śluzową. Od spodu jest ona gładka, mocno unerwiona i ukrwiona. Górną część języka pokrywa śluzówka twardsza, chropowata, o nierównej powierzchni. Tę nierówność tworzą właśnie brodawki językowe, które różnią się liczbą, wielkością i funkcjami.
Jakie brodawki są na języku?
W błonie śluzowej języka znajdują się:
1. Brodawki okolone.
Ułożone na grzbiecie języka przy granicy nasady i trzonu są brodawkami największymi, a ich funkcją jest rozpoznawanie smaku.
Nazwa organu wzięła się od rowków błony śluzowej, które otaczają, okalają brodawkę. W dnie kanalików mają swoje ujście niewielkie surowicze gruczoły ślinowe Ebnera. Jest to niezwykły rodzaj gruczołów, które wydzielają śliną po to, aby z brodawki wypłukiwać resztki zidentyfikowanych już substancji smakowych i tworzyć w ten sposób wolne miejsce na nowe substancje i nowe smaki. Można to sobie wyobrazić jako swoiste resetowanie pamięci smakowej.
Brodawek okolonych jest od 7 do 12. Ich średnica to 2-3 milimetry.
2. Brodawki liściaste.
Położone są w bocznej- tylnej części języka. Ułożone są w równoległych szeregach- fałdach oddzielonych rowkami. Podobnie jak brodawki okolone także wyposażone są w gruczoły Ebnera.
Człowiek ma najczęściej 4-5 fałd z brodawkami liściastymi. Łączna ich liczba wynosi mniej więcej 20.
Funkcją brodawek liściastych jest rozpoznawanie smaków. Pełnią one także funkcję mechaniczną – są pomocne przy rozdrabnianiu jedzenia.
3. Brodawki nitkowate.
Rozmieszczone na grzbiecie na całej długości języka cechują się nieustannym wzrostem. Jest to spowodowane ścieraniem brodawek, które mają za zadanie przytrzymywanie pokarmu, mechaniczne rozdrabnianie i rozcieranie.
Brodawki nitkowate to najliczniejsza gruba tego rodzaju tworów na śluzówce języka – stanowią one 90 % liczby wszystkich brodawek językowych. Nadają powierzchni języka gładkości, aksamitności, ale też tworzą nieco chropowatą, szorstką teksturę, która jest tarką do żywności.
Brodawki nitkowate mają różną wielkość.
4. Brodawki grzybowate.
Są szersze, niż brodawki nitkowate i jest ich mniej. Rozmieszczone są między brodawkami nitkowatymi na przedniej części grzbietowej języka i w częściach bocznych. Ich nazwa wzięła się od charakterystycznego kształtu.
W bocznych częściach brodawki grzybowatej rozmieszczone jest od 8 do 10 kubków smakowych. Obok funkcji rozpoznawania smaków brodawki grzybowate wspomagają rozdrabnianie i rozcieranie pokarmów.
Jak rozpoznajemy smaki?
Jedzenie to ważna funkcja podtrzymująca życie. Ale to także niezwykła przyjemność. Doznajemy jej głównie dzięki pracy brodawek językowych, które wyposażone są w komórki identyfikujące i rozpoznające smaki. Kubki smakowe rozłożone są nie tylko na brodawkach. W jamie ustnej można je także znaleźć w błonie śluzowej podniebienia miękkiego i na językowej części nagłośni. Ogółem kubków smakowych każdy z nas ma około 9000.
Zmysł smaku człowieka potrafi rozpoznać pięć odrębnych kategorii smakowych:
- Słony;
- Słodki;
- Kwaśny;
- Gorzki;
- Umami.
Obok tych, których istnienie udowodniono, niektórzy stawiają smak metaliczny, ale nie ma potwierdzenia na istnienie mechanizmów wyodrębniania tego rodzaju bodźca.
Wrażliwość smakową człowieka można zmierzyć podczas badania nazywanego gustometrią lub elektrogustometrią.
W świecie brodawek językowych jest uporządkowanie i zdyscyplinowanie. Poszczególne smaki rozpoznawane są w różnej części języka, a i sposób dokonywania identyfikacji jest zróżnicowany. Przy rozpoznawaniu smaku słonego otwierane są kanały sodowe, przez które może przejść wyłącznie sód. Smak kwaśny poczujemy, gdy jony wodoru zamkną kanały potasowe. Przy identyfikacji pozostałych smaków współpracuje wiele rodzajów specjalnych białek i przekaźników wtórnych.
Powiększone brodawki na języku
Pacjenci zgłaszający problemy z brodawkami najczęściej cierpią z powodu stanów zapalnych. To często także skutek podrażnień ostrym i kwaśnym jedzeniem, albo treścią żołądkową cofającą się podczas refluksu. Powiększenie brodawek może mieć także podłoże mechaniczne.
Powiększone brodawki rzadko bywają objawami groźnych chorób, ale odpowiedzialni dentyści często kierują pacjentów do lekarzy rodzinnych w celu wykonania pogłębionej diagnostyki, która wykluczy zagrożenia. W marginalnym odsetku powiększone brodawki to objaw choroby nowotworowej, więc bagatelizować nie wolno.
Do zmian kształtu i koloru brodawek językowych dochodzi u pacjentów mających:
- Refluks żołądkowo – przełykowy;
- Częste wymioty, np. w przebiegu bulimii, ciąży, zatruć pokarmowych;
- Niedobory witaminowe (grupa witamin B) oraz minerałowe;
- Anginę;
- Anemię (niedokrwistość);
- Chorobę Kawasaki (san zapalny naczyń krwionośnych u dzieci);
- Rogowacenie (leukoplakię) jamy ustnej;
- Nowotwory.
O sposobie leczenia powiększonych brodawek językowych decyduje lekarz stomatolog. W większości przypadków pomocne są zmiany w diecie oraz wykształcenie nowych nawyków higienicznych, które pomagają utrzymywać właściwy stan higieny języka i całej jamy ustnej.
