Korzeń zęba i kanał zębowy to często mylone pojęcia. Nie są one jednak tożsame, choć mają ze sobą wiele wspólnego. Kanały zębowe umiejscowione są w korzeniach, ale w jednym korzeniu może być więcej, niż jeden kanał.
Kanał a korzeń
Korzenie zębów stanowią anatomiczną część zęba w budowie których znajdujemy jeszcze koronę i szyjkę zębową. Korona pokryta szkliwem wyrasta ponad dziąsło, natomiast cementowe korzenie ukryte pod tkankami miękkimi przytwierdzone są mocno do zębodołu za pomocą włókien ozębnej.
Korzenie zakończone są otworem wierzchołkowym, przez który do zęba i z zęba przechodzą naczynia krwionośne (żyły i tętnice), nerwy oraz naczynia limfatyczne. Wymienione elementy wraz z tkanką łączną tworzą tak zwaną miazgę, która wypełnia kanały wewnątrz korzenia i komorę zęba.
Naczynia i nerwy umieszczone są w kanale znajdującym się wewnątrz zęba. W jednym korzeniu znajduje się jeden lub więcej kanałów.
Ile korzeni mają zęby?
Statystyczna liczba korzeni dla poszczególnych rodzajów zębów przedstawia się następująco:
- Jedynki, dwójki i trójki (siekacze i kły) – jeden korzeń;
- Czwórki (pierwsze przedtrzonowce) – jeden;
- Piątki (drugie przedtrzonowce) – jeden;
- Szóstki (pierwsze trzonowce) – trzy korzenie;
- Siódemki (drugie trzonowce) – dwa korzenie; trzy korzenie występują marginalnie w 1-2 % przypadków; trzy korzenie spotyka się w 15 % przypadków;
- Ósemki (trzecie trzonowce) – dwa lub trzy korzenie najczęściej zlane w jeden.
Ile kanałów mają zęby?
Liczba kanałów wynikająca ze statystyki może w praktyce różnić się od rzeczywistej. Zawsze jest to kwestia indywidualna. Najczęściej w zębach można odnaleźć:
- Jedynki, dwójki i trójki (siekacze i kły) – jeden kanał;
- Jedynki, dwójki i trójki dolne – przeważnie jeden, ale w 40 % przypadków dwa kanały;
- Czwórki (pierwsze przedtrzonowce) dolne – jeden;
- Czwórki górne – jeden lub dwa kanały;
- Piątki (drugie przedtrzonowce) górne – jeden kanał lub dwa (25%przypadków);
- Piątki dolne – jeden, dwa lub trzy kanały;
- Szóstki (pierwsze trzonowce) – cztery kanały;
- Siódemki (drugie trzonowce) górne – trzy lub cztery kanały;
- Siódemki dolne – trzy kanały
- Ósemki (trzecie trzonowce) górne – od jednego do czterech kanałów;
- Ósemki dolne – od dwóch do pięciu kanałów.
Kanały zębowe dość często wymykają się statystyce. Bywa tak, że tam gdzie powinien znajdować się jeden kanał jest ich więcej. Kanały rozdzielają się na kilka, aby następnie u ujścia przy wierzchołku korzenia znów połączyć się w jeden lub znaleźć oddzielne ujścia. Rozgałęzienia kanałów oraz ich niewielki przekrój są utrudnieniem podczas leczenia kanałowego.
Wyróżnia się kanały:
- Główne;
- Boczne będące odnogami głównych;
- Dodatkowe;
- Pseudokanały – to kanały, które oddzieliły się z kanału głównego i na pewnym odcinku przebiegają samodzielnie, aby następnie ponownie połączyć się z kanałem głównym.
Kanały a trudność w leczeniu zębów
Liczba, rodzaj, kształt i wielkość kanałów mają istotne znaczenie podczas zabiegów endodontycznych. Leczenie próchnicy w obrębie korony może z powodzeniem być prowadzone bez wiedzy o liczbie kanałów, ale gdy zachodzi potrzeba podjęcia leczenia kanałowego pogłębiona znajomość anatomii pacjenta ma duże znaczenie dla powodzenia przeprowadzanych procedur.
Najmniej problemów w leczeniu endodontycznym stomatolodzy napotykają w przypadku z reguły jednokanałowych jedynek, dwójek, trójek oraz dolnych czwórek i piątek. Wykonanie procedur ułatwia także bardzo dobry dostęp do tych partii zębów.
Górne czwórki i piątki mają dwa kanały, które w dodatku są bardzo cienkie. Jednak ze względu na bardzo dobry dostęp do tych zębów ich leczenie zazwyczaj kończy się sukcesem.
Najwięcej problemów sprawia leczenie kanałowe trzonowców. Szóstki, siódemki i ósemki mają po trzy, które są cienkie i trudnodostępne. Szóstki często mają kanał czwarty. Skomplikowana, często wręcz zaskakująca budowa anatomiczna ósemek oraz bardzo trudny dostęp do tych zębów sprawia, że w większości przypadków rezygnuje się z leczenia kanałowego tych trzonowców i lekarze decydują się na ich ekstrakcję.
Jak dokładnie określić liczbę korzeni i kanałów?
Znajomość budowy zęba ma kapitalne znaczenie podczas wykonywania procedur stomatologicznych. Liczba i kształt korzeni oraz sposób ich rozmieszczenia w zębodole są istotne wówczas, gdy lekarz zamierza przeprowadzić ekstrakcję. Z kolei liczba kanałów to informacja podstawowa dla endodonty, który planuje leczenie kanałowe.
Aby do zabiegów przystąpić mając podstawową wiedzę o liczbie korzeni i kanałów lekarz powinien zlecić wykonanie lub wykonać samodzielnie badanie obrazowe zębów. W gabinetach wykonywane są dwa rodzaje badań obrazowych:
- Panoramiczne, czyli całościowe obejmujące wszystkie zęby (pantomogram);
- Punktowe, czyli zdjęcia pojedynczych zębów.
Zdjęcia punktowe dentyści zlecają w przypadkach trudnych, gdy na pantomogramie widać większą liczbę korzeni i kanałów oraz nietypowe ich ułożenie albo nieswoisty kształt. Zdjęcia punktowe są bardzo dokładne, co pozwala zaplanować skuteczne leczenie.
Dodatkowym wsparciem diagnostycznym stosowanym podczas leczenia kanałowego jest endoskop, czyli elektroniczne urządzenie dokonujące pomiarów głębokości kanałów.
