Zmiany nowotworowe w obrębie twarzoczaszki, podobnie jak zmiany tego typu zauważone w innym miejscu, powinny być natychmiast poddane pogłębionej diagnozie, a następnie leczeniu. W przypadku raka podniebienia czas jest szczególnie ważny. Rak podniebienia jest chorobą zdradliwą, często bardzo złośliwą, szybko naciekającą i dającą przerzuty do okolicznych narządów i tkanek. Wczesne wykrycie zmiany podczas wizyty w gabinecie stomatologicznym daje około 80 % szansy na wyzdrowienie.
Nowotwory jamy ustnej
Zmiany nowotworowe, czy szerzej nowotwory w obrębie twarzoczaszki, powstają i rozwijają się w ten sam sposób, jak inne nowotwory.
Każda komórka ludzkiego organizmu zaprogramowana jest na wzrost, a następnie na obumieranie. W jednej chwili proces śmierci dotyka milionów komórek. Na ich miejsce powstają nowe. Bywa tak, że nowo powstałe komórki zaczynają żyć jakby własnym życiem – dzieląc się, mnożąc i narastając w niekontrolowany sposób poza naznaczonym w genach schematem. Rozrastająca się szybko i nadmiernie zmiana nowotworowa zabiera miejsce i cenne składniki odżywcze innym komórkom, przez co upośledza ich pracę, aby w rezultacie doprowadzić do uszkodzenia organu.
Nowotwory: łagodne i złośliwe
Nowotwory dzielimy na łagodne i złośliwe. Łagodne zmiany nie są agresywne, nie dają przerzutów i, o ile nie zezłośliwią, nie zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta. Zmiany łagodne najczęściej otoczone są torebką, która separuje nowotwór od okolicznych tkanek. Otorbienie ułatwia dokładne usunięcie nowotworu. O istnieniu łagodnego nowotworu pacjenci przeważnie nie wiedzą. Dopiero rozrost upośledzający pracę narządu jest momentem, w którym zauważają zmianę.
Inaczej wygląda to w przypadku nowotworów złośliwych. Te zmiany nie rosną w torebkach, często i szybko naciekają przybierając różne kształty, co utrudnia i często uniemożliwia wycięcie raka. Nowotwory złośliwe długo nie dają żadnych objawów, a gdy swoją wielkością zaczną utrudniać pracę narządów często bywa za późno na skuteczne wyleczenie.
Rak podniebienia – jeden z najrzadziej występujących nowotworów
Rak podniebienia jest jednym z najrzadszych nowotworów jamy ustnej. Występuje jedynie w około 1 % przypadków. Wczesne wykrycie daje duże szanse, a mimo tego statystyki w naszym kraju są zatrważające. Przeważająca cześć pacjentów diagnozowana jest za późno. Jest to o tyle dziwne, że rak podniebienia usytuowany jest w miejscu widocznym i podczas rutynowej wizyty u stomatologa zmiana na podniebieniu powinna być zauważona. Dlaczego tak się nie dzieje? Być może stomatolodzy skupieni na wykonywanej procedurze nie dość uważnie obserwują stan jamy ustnej i twarzy pacjenta. Do zaniedbań dochodzi także u tych pacjentów, którzy nie dbają o zęby i bardzo rzadko odwiedzają gabinety dentystyczne.
Rak podniebienia – przyczyny
Badania naukowe wskazują na przyczyny powstawania nowotworów złośliwych w obrębie jamu ustnej. Istnieje niewiele opracowań poświęconych etymologii wyłącznie raka podniebienia. Znając źródła zagrożenia powstania raka w jamie ustnej możemy przyjąć, że podobne są przyczyny złośliwych zmian na podniebieniu.
Przyczyną numer jeden jest palenie tytoniu. Związek między rakiem podniebienia i stosowaniem tej używki potwierdzają wszystkie badania naukowe oraz statystyki opisujące przyczyny przypadków raka podniebienia. Ryzykowne jest także żucie tytoniu.
Oprócz tytoniu wśród przyczyn powstania raka podniebienia najczęściej odnotowuje się:
- Nadmierne spożywanie alkoholu;
- Stany zapalne o charakterze przewlekłym; przyczyną takich stanów mogą być uszkodzenia mechaniczne spowodowane źle dopasowaną protezą, nawyk przygryzania tkanki wewnątrz jamy ustnej, wady zgryzu uszkadzające tkanki;
- Zapalenia powstałe na skutek niedostatecznej higieny jamy ustnej;
- Obciążenia genetyczne;
- Zakażenie wirusami HPV (brodawczak ludzki) oraz EBV (wirus Ebsteina-Barr wywołujący mononukleozą zakaźną);
- Istnienie zmian przednowotworowych, np. przebarwień, dermatoz, leukoplakii, erytroplakii;
- Poważny spadek poziomu odporności, np. na skutek przeszczepu narządu lub choroby;
- Błędy dietetyczne prowadzące do niedoborów witamin (głównie A i K) i minerałów.
Rak podniebienia – objawy
Pierwsze widoczne zmiany złośliwego nowotworu podniebienia wyglądają często jak afty czy niewielkie krostki, które pacjenci próbują leczyć przy pomocy dostępnych bez recepty środków. Niekiedy specyfik do smarowania czy płukania zaleca dentysta, którego nie zaniepokoiła zmiana. Tymczasem każdy stan zapalny, który mimo prób leczenia nie znika w ciągu dwóch tygodni powinien być traktowany niezwykle poważnie.
Pacjenci do lekarzy trafiają jednak najczęściej nie z jedną krostką, a z guzem lub większym naciekiem, który jest już widoczny, przeszkadzający w funkcjonowaniu i często dający objawy bólowe. Pacjenci mają problemy z poruszaniem językiem, z przełykaniem. Niekiedy zmianom towarzyszy nieprzyjemna woń wydobywająca się z ust. U części pacjentów dochodzi do szczękościsku oraz powiększenia węzłów chłonnych.
Rak podniebienia – leczenie
Pierwszy, niezwykle istotny, etap dochodzenia do zdrowia to diagnostyka. Stomatolodzy zlecają wykonanie pantomogramu, USG szyi, tomografii komputerowej. Bardzo ważne jest też sprawdzenie, czy zaawansowana zmiana daje już przerzuty. W tym celu wykonuje się tomografię komputerową lub USG i RTG płuc oraz jamy brzusznej.
Leczenie małej zmiany rozpoczyna się od chirurgicznej interwencji, czyli wycięcia nowotworu i zastąpienia ubytku zdrową sąsiadującą tkanką. W przypadku usuwania większych nowotworów niekiedy konieczna okazuje się rekonstrukcja podniebienia.
Jeśli u pacjenta stwierdzono rozprzestrzenienie się zmian na węzły chłonne, chirurg usuwa również te narządy.
Po leczeniu chirurgicznym następuje etap leczenia radiologicznego
Jeśli pacjentowi usunięto węzły do leczenia włącza się chemioterapię.
Rozległe nacieki raka podniebienia nie rokują dobrze. Z tego względu niezwykle istotne jest dokładne sprawdzanie stanu śluzówek i podniebienia. Warto także rzucić palenie, zadbać o jakość diety, zachować należytą higienę, wyeliminować wszelkie źródła mechanicznego podrażniania śluzówki.
